Lipcówka, zwana również egzemą letnią, to jedna z najczęściej występujących alergii skórnych u koni, której objawy potrafią skutecznie uprzykrzyć życie zarówno zwierzętom, jak i ich właścicielom. W artykule znajdziesz najważniejsze informacje o przyczynach, objawach i sposobach walki z tym sezonowym problemem, a także praktyczne porady dotyczące profilaktyki i codziennej pielęgnacji koni narażonych na tę chorobę. Dowiesz się również, jakie metody leczenia są obecnie stosowane oraz w jaki sposób odpowiednia dieta i suplementacja mogą wspomóc organizm konia. Dzięki tej wiedzy łatwiej będzie Ci zadbać o komfort i zdrowie swojego zwierzęcia w okresie letnim.

Lipcówka u koni - sezonowy problem skórny na tle alergicznym

Objawy lipcówki u koni

Do jednych z najbardziej popularnych i uciążliwych alergii skórnych u koni należy lipcówka, czyli inaczej sezonowe alergiczne zapalenie skóry koni. Zwana również egzemą letnią bądź wypryskiem letnim, objawia się przede wszystkim występowaniem odczynu alergicznego w postaci zmian skórnych (wysypki w formie pokrzywki, grudek, krostek bądź pęcherzyków) na ciele konia, a także silnym świądem. W następstwie świądu zwierzęta zaczynają się ocierać o dostępne powierzchnie (ściany boksu, żłób, drzewa czy ogrodzenie padoku), w efekcie doprowadzając do utraty sierści bądź włosów u nasady grzywy i ogona, a w dalszej konsekwencji – do powstawania ran. Może to z kolei prowadzić do powstawania wtórnych infekcji bakteryjnych. Sezonowe zapalenie skóry ma podłoże genetyczne, a jej przyczyną jest nadwrażliwość na ukąszenia muchówek z rodzaju Culicoides (potocznie zwanych meszkami). Z tego względu występowanie objawów jest powiązane z okresem aktywności owadów i jest obserwowane w okresie letnim (zazwyczaj od kwietnia do września). Znacznie częściej obserwuje się przypadki lipcówki u koni ras takich jak konie fryzyjskie, islandzkie czy fiordy, jednak narażone są na nią również konie innych ras. U koni wrażliwych na ślinę muchówek Culicoides spp. często obserwuje się także nadwrażliwość na ukąszenia innych owadów (np. komarów).

Egzema letnia - diagnostyka i postępowanie weterynaryjne

Diagnostyka egzemy

W przypadku wystąpienia pierwszych objawów choroby, podstawą działania powinien być kontakt z lekarzem weterynarii, który wykona diagnostykę różnicową i wykluczy inne choroby skóry, takie jak grzybice czy choroby pasożytnicze. Szczegółowa diagnostyka lipcówki obejmuje testy przesiewowe, służące oznaczeniu miana alergenowo-swoistych przeciwciał (IgE) skierowanych przeciwko 4 grupom alergenów: roztoczom (kurzu domowego i magazynowym), pyłkom (traw, chwastów i drzew), pleśniom i owadom. W przypadku dodatniego wyniku dla danej grupy alergenów, wykonywane są zasadnicze testy, oznaczające alergenowo-swoiste przeciwciała przeciwko owadom.

Weterynaryjne metody walki z lipcówką

Na podstawie wyników testów alergologicznych możliwe jest przygotowanie swoistej immunoterapii alergenowej (tzw. odczulania). Dla jej skuteczności istotny jest jednak czas rozpoczęcia terapii (im wcześniej zostanie ona wprowadzona, tym lepiej) oraz liczba alergenów, przeciw którym dany osobnik wytwarza przeciwciała. U koni, u których terapia jest stosowana w pierwszych dwóch latach występowania objawów egzemy, notuje się skuteczność na poziomie 75%. Należy zaznaczyć, że immunoterapię stosuje się do końca życia, a nie jedynie do ustąpienia objawów.

W przypadku silnej reakcji alergicznej możliwe jest zastosowanie glikokortykosteroidów, powodujących osłabienie odpowiedzi układu immunologicznego, jednak ich stosowanie może wiązać się z wystąpieniem poważnych skutków ubocznych, takich jak ochwat. Skuteczne są też leki antyhistaminowe, jednak konieczne jest podawanie wysokich dawek, a ich stosowanie także wiąże się z pojawieniem się skutków ubocznych (np. senność). Pewną ulgę w świądzie mogą przynieść balsamy łagodzące lub preparaty przyspieszające regenerację skóry, podrażnionej na skutek intensywnego drapania się konia. Pielęgnacja skóry konia cierpiącego z powodu egzemy letniej obejmuje dezynfekcję ewentualnych otarć skóry i ran oraz stosowaniu preparatów wspomagających gojenie (lub w przypadku wtórnych zakażeń zawierających antybiotyki), a także mycie grzywy i ogona odpowiednimi środkami, takimi jak szampony o działaniu przeciwbakteryjnym i przeciwświądowym.

Znaczenie higieny, pielęgnacji i żywienia w ograniczaniu objawów związanych z lipcówką

Trzeba zaznaczyć, że wszystkie te działania nie zapobiegną kolejnym atakom owadów, dlatego powszechnie stosowanym postępowaniem jest ochrona koni przed ich ukąszeniami. Zaliczamy do niej stosowanie repelentów (preparatów odstraszających owady), takich jak pyretryna, pyretroidy czy środki na bazie olejków eterycznych. Skuteczne może okazać się również regularne podawanie zwierzętom czosnku. Wykazuje on działanie odstraszające owady, ponieważ zapach wydzielany przez gruczoły potowe po podaniu czosnku staje się bardzo nieprzyjemny dla insektów i utrzymuje je z dala od konia. Ulgę w objawach alergii może przynieść także kąpiel konia, która pozwoli nieco złagodzić uporczywe swędzenie. Za najbardziej efektywne uznaje się stosowanie derek siatkowych z kapturem (szczególnie tzw. derek egzemowych), zabezpieczających konia w najbardziej narażonych na ukąszenia obszarach (szyja, kłoda wraz z brzuchem, nasada ogona). Stałe noszenie derki może być jednak dla konia uciążliwe (szczególnie podczas wysokich temperatur), dlatego w niektórych wypadkach wskazane bywa ograniczenie czasu przebywania zwierząt na padokach czy pastwiskach w godzinach największego nasilenia aktywności owadów i pozostawienie ich w tym czasie w chłodnej stajni.

Jak dotąd nie stwierdzono bezpośredniej zależności między rodzajem paszy i metod karmienia a występowaniem egzemy letniej. Jednak niedobór minerałów i pierwiastków śladowych może wiązać się z pogorszeniem stanu skóry lub wolniejszym zmian na skórze. Witaminy z grupy B, biotyna, cynk oraz miedź mają kluczowe znaczenie dla prawidłowej kondycji skóry oraz tempa jej regeneracji czy łagodzenia stanów zapalnych. Suplementację tych pierwiastków i witamin powinno się rozpocząć jeszcze przed pojawieniem się muchówek – najlepiej wczesną wiosną – oraz utrzymać ją aż do końca sezonu i ustąpienia inwazji muchówek. Przyjmuje się też, że w przypadku koni z wykazujących nadwrażliwość na ukąszenia wskazane jest ograniczenie w ich dawce żywieniowej cukrów prostych. Także dieta uwzględniająca dodatek ziół może być czynnikiem wspomagającym łagodzenie objawów uczulenia.

Podsumowanie

Z powyższego opisu można wyciągnąć wniosek, iż lipcówka jest chorobą stosunkowo łatwą do diagnostyki, ale jednocześnie wymagającą kompleksowego działania w celu zminimalizowania objawów. Jednak poprzez stosowanie odpowiedniej ochrony przed owadami, takiej jak derkowanie w okresie letnim oraz używanie repelentów, a także odpowiednie żywienie i suplementację oraz w miarę możliwości prowadzenie immunoterapii można skutecznie zredukować objawy związane z lipcówką i podnieść komfort życia zwierzęcia.