Choroba Cushinga u koni, znana również jako zespół Cushinga u koni lub PPID (Pituitary Pars Intermedia Dysfunction), to jedno z najczęściej diagnozowanych zaburzeń hormonalnych u koni starszych. Mimo rosnącej świadomości właścicieli, wiele przypadków wciąż jest rozpoznawanych zbyt późno – często dopiero po wystąpieniu poważnych objawów, takich jak ochwat czy znaczne wychudzenie. W tym artykule wyjaśniamy, czym jest PPID, jakie daje wczesne objawy oraz jak wygląda rozpoznanie i leczenie. Dowiesz się też, dlaczego poziom ACTH zmienia się sezonowo, a także jak wspierać chorego konia poprzez odpowiednią dietę.

Czym jest choroba Cushinga u koni (PPID)?

Zespół Cushinga u koni – zaburzenie pracy przysadki mózgowej

Zespół Cushinga, czyli PPID, to dysfunkcja pośredniej części przysadki mózgowej, która prowadzi do nadmiernego wydzielania hormonu ACTH. Przysadka mózgowa, choć niewielka, odgrywa kluczową rolę w regulacji całego układu hormonalnego konia. W przebiegu choroby dochodzi do zwyrodnienia neuronów produkujących dopaminę, co z kolei prowadzi do niekontrolowanego wzrostu aktywności komórek przysadki.

Efektem jest nadprodukcja ACTH, a dalej zwiększone wydzielanie kortyzolu przez korę nadnerczy. Wysoki poziom kortyzolu w organizmie zaburza metabolizm, obciąża układ odpornościowy konia, wpływa na mięśnie, skórę, kopyta i ogólną kondycję zwierzęcia.

PPID u koni – przyczyny, predyspozycje i czynniki ryzyka

Choroba Cushinga u koni najczęściej występuje u koni starszych – ponad 15-letnich. Ryzyko rośnie z wiekiem, ale nie oznacza to, że młodsze konie są całkowicie bezpieczne. Występuje też zwiększona podatność u niektórych ras, zwłaszcza kuców i koni zimnokrwistych.

Degeneracja neuronów dopaminergicznych, prowadząca do dysfunkcji przysadki, nie ma jednej konkretnej przyczyny. Wpływ mogą mieć m.in. czynniki genetyczne, przebyte stany zapalne mózgu, chroniczny stres czy wcześniejsze zaburzenia metaboliczne.

Wczesne objawy choroby Cushinga u koni – jak rozpoznać problem na czas?

Objawy PPID – co powinno zaniepokoić właściciela konia?

Objawy PPID mogą rozwijać się bardzo powoli, dlatego ważna jest czujność właściciela. Najlepiej podzielić je na wczesne objawy i bardziej zaawansowane objawy chorobowe.

Wczesne objawy choroby Cushinga – objawy subtelne i często pomijane

• opóźnione linienie lub zatrzymanie linienia (koń zachowuje zimową sierść),
• zmiana jakości sierści (staje się matowa, długa, czasem kręcona),
• nerwowość, ospałość, spadek energii,
• osłabienie odporności – np. częstsze infekcje, ropnie, stany zapalne,
• zanik mięśni grzbietu mimo utrzymania apetytu.

Zaawansowane objawy choroby Cushinga u koni – na co trzeba uważać?

• tzw. hirsutyzm – długowłosa, kręcona sierść utrzymująca się cały rok,
• ochwat (często sezonowy, tzw. jesienny ochwat),
• wychudzenie z równoczesnym „obwisłym” brzuchem,
• zwiększone pragnienie (polidypsja) i częste oddawanie moczu (poliuria),
• obniżona odporność – nawracające choroby skóry, kopyt i dróg oddechowych.

Choroba Cushinga u koni – rozpoznanie i diagnostyka

Diagnostyka PPID u koni – jak potwierdzić zespół Cushinga?

Złotym standardem w diagnostyce choroby Cushinga u koni jest badanie poziomu ACTH we krwi. Test najlepiej wykonać, gdy pojawią się objawy kliniczne, ale warto też regularnie badać koni starszych – np. raz w roku jesienią.

Inne metody to m.in. test stymulacji TRH, który pomaga wychwycić wczesne stadia choroby. Należy też uwzględnić ogólną ocenę kliniczną: kondycję sierści, masy ciała, kopyt i zachowania konia.

Sezonowość poziomu ACTH – jak zmienia się wynik w zależności od pory roku?

U każdego konia poziom ACTH wzrasta naturalnie jesienią – to fizjologiczna reakcja organizmu. Jednak u koni z PPID ten wzrost jest nadmierny i nieproporcjonalny.

Dlatego bardzo ważne jest, by interpretować wynik badania na tle aktualnych norm sezonowych. To kluczowe, by uniknąć fałszywej diagnozy lub przeoczenia choroby.

Zespół Cushinga u koni – leczenie, opieka i dieta wspierająca konia chorego na PPID

Leczenie konia z chorobą Cushinga – jakie są możliwości?

PPID nie jest chorobą uleczalną, ale odpowiednie postępowanie pozwala znacząco poprawić jakość życia konia. Najczęściej stosowanym lekiem jest pergolid, który ogranicza wydzielanie ACTH przez przysadkę. Leczenie dobiera lekarz weterynarii – konieczne są regularne kontrole i obserwacja reakcji organizmu. Dobrze prowadzona terapia może pozwolić choremu koniowi funkcjonować aktywnie przez wiele lat.

Opieka nad koniem z PPID – codzienna rutyna i wsparcie ogólne

• regularne czyszczenie, korekcja i kontrola kopyt,
• obserwacja zachowania i wyglądu (np. tempo linienia),
• dostosowanie poziomu pracy – unikanie przeciążeń i stresu,
• odpowiednie warunki bytowe – brak przeciągów, stabilna temperatura, czyste środowisko.

Żywienie konia z chorobą Cushinga – dieta dla koni z zaburzeniami hormonalnymi

Żywienie to kluczowy element w opiece nad końmi z PPID. Wiele z nich ma zaburzoną gospodarkę insulinową, a także podwyższony poziom glukozy we krwi, dlatego należy wykluczyć pasze wysokoskrobiowe i wysokocukrowe.

Zalecane są:

• siano bardzo dobrej jakości (bez pyłu, bez pleśni, optymalnie zbadane pod kątem zawartości cukrów lub moczone w celu wypłukania ich nadmiaru),
• sieczka z lucerny lub traw niskocukrowych,
• otręby ryżowe,
• olej lniany jako źródło energii,
• specjalistyczne pasze dla koni metabolicznych.

Składniki wspierające odporność i metabolizm koni z PPID

W diecie warto uwzględnić:

• biotynę i cynk – dla wsparcia kopyt i skóry,
• witaminę E – silny antyoksydant chroniący mięśnie,
• kwasy omega-3 – wspierają układ immunologiczny,
• odpowiedni stosunek mikro- i makroelementów – by uniknąć niedoborów.

Choroba Cushinga u koni – rozpoznanie i leczenie

Rozpoznanie i leczenie PPID – co warto zapamiętać?

• PPID to przewlekła choroba hormonalna, która dotyczy coraz większej liczby koni.
• Kluczem do poprawy jakości życia konia jest wczesne rozpoznanie i leczenie.
• Regularne monitorowanie poziomu ACTH, opieka weterynaryjna i odpowiednia dieta mogą znacząco ograniczyć rozwój objawów.
• Koń z PPID, dzięki właściwej opiece, może prowadzić normalne, aktywne życie – również jako koń rekreacyjny czy towarzysz na emeryturze.